Azərbaycan iqtisadiyyatının diversifikasiyası, neftdən asılılığın azaldılması və qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində əsas hədəflərdən biri ölkənin nəqliyyat potensialının inkişaf etdirilməsi və beynəlxalq nəqliyyat qovşağına çevrilməsidir.
Ölkəmizin əlverişli coğrafi mövqeyi, Şərqdən Qərbə və Şimaldan Cənuba gedən ticarət yollarının kəsişməsində yerləşməsi bu hədəfə çatmaq baxımından müsbət amil olsa da, kifayət etmir. Bunun üçün bir tərəfdən beynəlxalq tranzit yük axınlarını təmin etmək məqsədilə ölkə daxilində nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və modernləşdirilməsi, digər tərəfdən isə beynəlxalq dəhlizlərin keçdiyi ölkələrlə aktiv iş apararaq dəhlizlərin funksionallığının artırılması tələb olunur. Azərbaycan ərazisindən keçən tranzit daşımaların multimodal strukturu, yəni dəmir yolu, avtomobil, dəniz və hava yolları nəqliyyatı vasitəsilə həyata keçirilməsi beynəlxalq müstəvidə çoxtərəfli əməkdaşlıq və koordinasiyanı zəruri edir.
Qeyd edilən istiqamətdə Azərbaycan tərəfindən həyata keçirilən uzunmüddətli strateji addımlar artıq öz bəhrəsini verməkdədir. Azərbaycan üzərindən tranzit daşımaların əsas “onurğa sütunu”nu dəmir yolları təşkil edir ki, 2022-ci ildən etibarən tranzit daşımaların həcmi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. 2024-cü ilin 12 ayında ADY tərəfindən tranzit, idxal, ixrac və daxili rejimlərdə 18,5 milyon tondan çox yük daşınıb. 2023-cü illə müqayisədə 2024-cü ilin analoji dövründə daşınmış tranzit yüklərin həcmi 5,7% artaraq 7,3 milyon ton, idxal yükləri isə 10% artaraq 5,2 milyon ton olub. Əsas tranzit istiqaməti olan Şərq-Qərb marşrutu üzrə il ərzində 3,2 milyon tondan çox yük daşınıb. Tranzit rejimdə daşınmış yüklər arasında neft və neft məhsulları 2,8 milyon tonu keçib və 2023-cü ilin göstəricilərini 11% üstələyib. Əsas yüklərdən olan metal filizləri və metal sənayesi məhsullarında 8%, ağac, sellüloz, kağız məhsullarında isə 26% artım qeydə alınıb. Neft və neft məhsulları idxal rejimdə də ən böyük paya sahib olaraq 2023-cü illə müqayisədə 89%, kimya sənayesi məhsulları 12%, daş kömür və digər yanacaq məhsulları 52% artım göstərib.
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC (ADY) qeyd edilən tranzit daşımaları effektiv təşkil etməklə yanaşı, Azərbaycan ərazisindən keçən dəhlizlərin inkişafı, rəqabətliliyinin və cəlbediciliyinin artırılması üzrə aktiv fəaliyyət göstərərək bu sahədə ölkəmizin beynəlxalq koordinasiya fəaliyyətinin əsas iştirakçılarındandır.
Azərbaycan üçün əsas strateji əhəmiyyətli tranzit dəhlizi Şərqdən Qərbə və əks istiqamətdə yüklərin daşındığı Orta Dəhliz hesab olunur. ADY formalaşdığı 2017-ci ildən Orta Dəhlizin aktiv iştirakçı və qurucularındandır. Çin, Qazaxıstan, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan limanlarından keçməklə formalaşan əsas marşrutun fəaliyyətinin təmin edilməsi ilə yanaşı, Azərbaycan tərəfi bu dəhlizin şaxələndirilməsi və alternativ qollarının da formalaşdırılması üzrə əsas təşəbbüskar tərəf olmuşdur. Belə ki, tranzit yüklərin Gürcüstan limanlarına paralel olaraq Türkiyə üzərindən də Avropaya və açıq dənizlərə daşınmasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan tərəfinin, xüsusilə də ADY-nin aktiv və birbaşa iştirakı ilə Bakı–Tbilisi–Qars (BTQ) dəmiryol xətti inşa edilib və 2017-ci ildə açılışı olub. Bununla yanaşı, 2024-cü ildə Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Orta Dəhlizin Xəzərin şərq sahilində daha bir qolunun – Çin, Tacikistan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Xəzər dənizindən keçməklə – formalaşdırılması məqsədilə sentyabr ayında Bakı şəhərində “Avrasiya Nəqliyyat Marşrutu” Beynəlxalq Assosiasiyasının yaradılması işlərinə başlanılıb. İştirak etdiyimiz dəhlizlərin fasiləsiz, etibarlı və səmərəli fəaliyyətinin təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan, Qazaxıstan və Gürcüstan arasında üçtərəfli (“Middle Corridor Multimodal” LTD) və ikitərəfli (“BTKI Railways” LLC) birgə müəssisələr yaradılıb.
Bundan başqa, Horadiz–Ağbənd layihəsinin tamamlanması, Naxçıvan Muxtar Respublikası və Türkiyə arasında yeni dəmiryol xəttinin çəkilməsi, Naxçıvan MR ərazisində dəmiryol şəbəkəsinin modernləşdirilməsi və Naxçıvan MR ilə Azərbaycanın digər hissəsi arasında dəmiryol əlaqəsinin təmin edilməsindən sonra yekun nəticədə Orta Dəhlizin daha bir qolu formalaşacaq.
ADY tərəfindən beynəlxalq tərəfdaşlarla aparılan davamlı və aktiv danışıqlar nəticəsində Orta Dəhliz vasitəsilə tranzit daşımaların sürətinin və səmərəliliyinin artırılması məqsədilə konteyner daşımalarının həcmi və payı ildən-ilə artırılır. 2024-cü il bu baxımdan əhəmiyyətli nəticələrlə yadda qalıb.
2024-cü ilin mart ayında Çinin Sian şəhərindən Orta Dəhlizlə Bakıya cəmi 11 günə çatan ilk konteyner blok-qatarı ölkəmizin tranzit potensialında yeni mərhələ açıb. Davamlı tədbirlər, görüşlər və razılaşmalar sayəsində ötən il Çindən Azərbaycana 358 konteyner blok-qatarı (artıq onlardan 287-si qəbul edilib) göndərilib ki, bu da Orta Dəhlizlə yükdaşıma həcminin artdığını və Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat sistemindəki rolunun daha da gücləndiyini göstərir. 2024-cü il ərzində bu dəhlizlə Çindən daşınan yüklərin həcmi 27 min konteyneri keçib. Bu, 2023-cü ilin göstəricilərini 25 dəfədən çox üstələyir. İnfrastruktur imkanlarımız bu il 1000 və 1000-dən artıq blok-qatarın Azərbaycan ərazisi ilə daşınmasına imkan verir.
Orta Dəhlizin tək Şərq-Qərb marşrutu kimi yox, həm də Qərb-Şərq nəqliyyat arteriyası kimi inkişafını dəstəkləmək məqsədilə 2024-cü ilin noyabr ayında Bakıdan dəmir yolu ilə ilk ixrac yükü Çinə göndərilib. Bu, yerli sahibkarlara öz yüklərini Orta Dəhlizlə birbaşa Çinə göndərməyə şərait yaradır.
Orta Dəhlizin əsas komponentlərindən biri olan BTQ xəttinin imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə aparılan modernləşdirilmə işlərinin sürətləndirilməsi və yekunlaşdırılması üçün xətt vasitəsilə yükdaşımalar 2023-cü ilin may ayında müvəqqəti olaraq dayandırılmışdı. İşlərin sürətləndirilməsi sayəsində 2024-cü ildə Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolunun Gürcüstan hissəsində modernləşdirmə işləri tamamlanıb və illik yükaşırma həcmi 1 milyon tondan 5 milyon tona çatdırılıb.
Modernləşdirmə işləri tamamlandıqdan sonra ötən il mayın 20-dən etibarən yükdaşımalar bərpa edilib.
Orta Dəhliz və modernləşdirilmiş BTQ dəmiryol xəttinin geniş imkanları sayəsində 2024-cü ilin iyun ayından Sian limanı ilə yanaşı, Çinin şərqdəki ən böyük limanlarından olan Lianyunqanqdan yüklərin test rejimində göndərilməsinə başlanılıb.
Modernləşdirmə işlərinin tamamlanmasının ardınca ötən il həm də ADY və “Marabda-Kartsaxi Dəmir Yolu” MMC-nin törəmə şirkətlərinin təsisçiliyi ilə “BTKI Railways” MMC adlı birgə müəssisə yaradılıb. Yeni müəssisə BTQ üzrə əməliyyatların səmərəli idarə olunması və yeni yüklərin cəlbi istiqamətində fəaliyyət göstərərək regionda strateji nəqliyyat əlaqələrinin gücləndirilməsi və Orta Dəhlizin potensialının dəfələrlə artırılmasına töhfə verəcək. Eyni zamanda, Marabda–Kartsaxi sahəsinin bütün dəmiryol infrastrukturunun istismarı və idarə edilməsi ilə yanaşı, əldə edilən vəsaitdən Gürcüstan tərəfinə ayrılmış kredit borcunun tam olaraq geri ödənilməsini həyata keçirəcək.
Orta Dəhlizin potensialının gücləndirilməsi istiqamətində Gürcüstan və Qazaxıstan dəmir yolları ilə birgə təsis edilmiş “Middle Corridor Multimodal Ltd.” şirkəti də həlledici rola malikdir. Bu birgə müəssisə vasitəsilə vahid pəncərə yanaşmasının, stabil tarif siyasəti və səmərəli daşınma şərtlərinin tətbiqini təmin edilir. Eyni zamanda, 2024-cü ildə Çin dəmir yollarının törəmə şirkəti olan Çin Dəmir Yolu Konteyner Daşımaları Korporasiyasının (CRCT) birgə müəssisəyə qoşulması Orta Dəhliz üzrə daha təkmilləşmiş yanaşma, daha professional daşınma texnologiyalarını tətbiq etmək imkanlarına yol açır.
Orta Dəhlizin cənub qanadı hesab olunan Avrasiya Nəqliyyat Marşrutu beynəlxalq marşrutların diversifikasiyasını və əlavə yük axınlarının cəlb edilməsini təmin edərək Mərkəzi Asiya ölkələri, Əfqanıstan və Pakistan üçün yeni ticarət imkanları yaradır. Avstriya Dəmir Yollarının bu marşrutun inkişafına maraq göstərməsi Qərb-Şərq istiqamətində yüklərin daşınması potensialının reallaşdırılması üçün əlverişli zəmin yaradır.
Şimali Avropa, həmçinin Rusiya ilə Hind okeanını birləşdirmək üzrə böyük strateji əhəmiyyətə və tranzit potensialına malik Şimal-Cənub dəhlizinin inkişafı üçün Azərbaycan qonşu ölkələr və beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlığını 2024-cü ildə əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirib.
Dekabr ayında Azərbaycan və Rusiya arasında Şimal-Cənub dəhlizi ilə tranzit yük daşımaları, o cümlədən dəmiryol daşımalarının inkişafı üçün əməkdaşlığı nəzərdə tutan Saziş imzalanıb. Sazişin məqsədi dəmiryol infrastrukturunun və tranzit daşımalarının inkişafı üzrə əməkdaşlığın şərtlərini müəyyən etmək və Şimal-Cənub dəhlizinin Qərb marşrutunun potensialını artırmaqdır. Bu Saziş üzrə əməkdaşlıq sayəsində dəmiryol nəqliyyatına yeni yüklərin cəlbi stimullaşdırılacaq və daşıma həcmlərinin artım və dəmiryol nəqliyyatı infrastrukturunun inkişaf tempi balanslaşdırılacaq.
Paralel olaraq dekabr ayında ADY rəhbərliyi İrana səfər edərək bu ölkənin dəmiryol rəsmiləri ilə görüşüb və İranın Astara şəhərində yerləşən terminalın inkişafı ilə bağlı əsas mərhələləri və icra müddətlərini, terminalda həyata keçirilən işlərin 2025-ci ilin sonunadək başa çatdırılmasını, yeni əməkdaşlıq sahələri və maliyyələşdirmə planlarını müzakirə edib. Görüşdə Azərbaycan və İran ərazilərində yerləşən Astara terminallarının idarəçiliyini həyata keçirən “Cənub Yük Terminalı” MMC-nin fəaliyyətinin genişləndirilməsinə xüsusi diqqət yetirilib.
ADY Şimal-Cənub dəhlizinin inkişafı üçün də intensiv işlər görür. Ötən ilin sentyabr ayında Asiya İnkişaf Bankı ilə Sumqayıt–Yalama xəttinin modernləşdirilməsi üçün 131,5 milyon dollar məbləğində kredit sazişi imzalanıb.
ADY bu dəhliz üzrə artan yükaşırma həcmlərini daha sürətli və effektiv həyata keçirmək üçün 2024-cü ildə Azərbaycan ərazisindəki Astara yük terminalının rekonstruksiyasını başa çatdırıb, ərazidə sürətli gömrük-keçid xidmətinin yaradılmasına nail olub. Rekonstruksiya çərçivəsində yük anbarı müasir standartlara uyğun təmir edilib, terminal lazımi texnika və təhlükəsizlik kameraları ilə təmin edilib. Həmçinin yüklərin çəkisini müəyyən etmək üçün tərəzi və sürətli internetlə təchiz olunmuş gömrük məntəqəsi yaradılıb.
Terminal multimodal daşıma xidmətləri təqdim edərək ekspeditor şirkətləri üçün yeni imkanlar yaradır. Qəbul edilən yüklərin daşınması və aşırılması üçün endirimli tariflər tətbiq olunur. Terminalın fəaliyyəti Şimal-Cənub dəhlizi üzrə tranzit yükdaşımaları ilin sonunadək 10-15% artırmağa imkan verib.
Terminalın potensialının Astara–Rəşt dəmiryol xətti istifadəyə verildikdən sonra daha böyük yük həcmi üçün reallaşdırılması planlaşdırılır.
Şimal-Cənub dəhlizi ilə Azərbaycan ərazisindən tranzit yükdaşımaların həcmi 2024-cü ildə 814 min ton təşkil edib. Bu da 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 28 faizdən çoxdur.
ADY 2024-cü ildə beynəlxalq dəhlizlər üzrə dəmiryol nəqliyyatı infrastrukturunun rəqəmsallaşdırılması istiqamətində fəaliyyətini davam etdirib, onlayn tarif kalkulyatoru və “ADY Smart” platforması ilə yük sahibləri üçün səmərəli, sürətli və “bir pəncərə” sisteminə əsaslanan xidmətlər paketi təqdim edib.
Bununla yanaşı, dəhlizlər vasitəsilə tranzit daşımalarının səmərəliliyinin artırılması üçün konteyner daşımalarının getdikcə daha çox ön plana çıxması fonunda ADY bu sahədə qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə, xüsusilə də qonşu Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan və Qazaxıstandakı mövcud təcrübələrə əsaslanaraq konteynerləşmə və ümumilikdə tranzit daşımaları sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsinə start verib. Bu baxımdan dəhlizlər üzrə güclü ekspedisiya xidməti göstərən və dəhlizlərin inkişafına töhfə verəcək şirkətlərin mövcudluğu prioritetləşdirilib.
Bu istiqamətdə həyata keçirilən islahatlar çərçivəsində 1 noyabr 2024-cü ildən etibarən ADY-nin törəmə şirkətləri “ADY Konteyner” MMC-nin “ADY Ekspress” MMC-yə qoşulması yolu ilə “ADY Ekspress” MMC yenidən təşkil edilib. Nəticədə “ADY Ekspress” MMC bütün funksiyaları öz üzərinə götürərək müştərilərə həm konteyner, həm də vaqonlarla daşımalar üzrə daha geniş əhatəli və səmərəli xidmətlər təqdim etməyə başlayıb.
Ümumiyyətlə, bütün qeyd edilən işlər 2024-cü ildə ADY-nin Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilmiş “Azərbaycan Dəmir Yollarının 2030-cu ilədək Strateji İnkişaf İstiqamətləri” sənədi ilə müəyyən olunmuş uzunmüddətli strategiyanın icrası çərçivəsində həyata keçirilir və ADY-nin qarşısında qoyulmuş hədəflərə nail olmağa xidmət edir. Əsas strateji hədəf Azərbaycan ərazisindən keçən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin aktiv istifadə edilməsinə nail olmaqla ölkəmizin beynəlxalq nəqliyyat qovşağına çevrilməsinə önəmli töhfə vermək, 2030-cu ilədək tranzit daşımaların illik həcmini 2-4 dəfə artırmaqdır.
Bu məqsədlə ADY öz fəaliyyətində əsas strateji yüklərin daşınmasına prioritet verilməsi, müştərilərlə işin səmərəli təşkili, dinamik tariflərin və effektiv endirim mexanizmlərinin tətbiqi, rəqəmsallaşma və optimizasiya, təchizat zənciri boyu fəaliyyətin genişləndirilməsi, yeni xidmətlərin göstərilməsi və yeni bazarlara çıxış, xarici tərəfdaşlarla əməkdaşlıq platformalarının – assosiasiya, konsorsium və birgə müəssisələrin qurulması istiqamətlərində strateji təşəbbüslərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Azerbaycan ekonomisinin çeşitlendirilmesi, petrole olan bağımlılığın azaltılması ve petrol dışı sektörün geliştirilmesi yönündeki temel hedeflerden biri, ülkenin ulaşım potansiyelinin geliştirilmesi ve uluslararası bir ulaşım merkezi haline getirilmesidir.
Ülkemizin elverişli coğrafi konumu, Doğu’dan Batı’ya ve Kuzey’den Güney’e giden ticaret yollarının kesişim noktasında bulunması bu hedefe ulaşmak açısından olumlu bir faktör olsa da, yeterli değildir. Bunun için bir yandan uluslararası transit yük akışlarını sağlamak amacıyla ülke içinde ulaşım altyapısının geliştirilmesi ve modernleştirilmesi, diğer yandan ise uluslararası koridorların geçtiği ülkelerle aktif işbirliği yaparak koridorların işlevselliğinin artırılması gerekmektedir. Azerbaycan topraklarından geçen transit taşımaların multimodal yapısı, yani demiryolu, karayolu, deniz ve havayolu taşımacılığı ile gerçekleştirilmesi, uluslararası düzeyde çok taraflı işbirliği ve koordinasyonu zorunlu kılmaktadır.
Belirtilen yönde Azerbaycan tarafından atılan uzun vadeli stratejik adımlar şimdiden meyvelerini vermektedir. Azerbaycan üzerinden transit taşımaların ana “omurgasını” demiryolları oluşturmaktadır ve 2022’den itibaren transit taşımaların hacmi önemli ölçüde artmıştır. 2024 yılının 12 ayında ADY tarafından transit, ithalat, ihracat ve iç rejimlerde 18,5 milyon tondan fazla yük taşınmıştır. 2023 yılı ile karşılaştırıldığında 2024 yılının aynı döneminde taşınan transit yüklerin hacmi %5,7 artarak 7,3 milyon ton, ithalat yükleri ise %10 artarak 5,2 milyon ton olmuştur. Ana transit güzergahı olan Doğu-Batı hattında yıl boyunca 3,2 milyon tondan fazla yük taşınmıştır. Transit rejimde taşınan yükler arasında petrol ve petrol ürünleri 2,8 milyon tonu aşmış ve 2023 yılı rakamlarını %11 geçmiştir. Ana yüklerden olan metal cevherleri ve metal sanayi ürünlerinde %8, ağaç, selüloz, kağıt ürünlerinde ise %26 artış kaydedilmiştir. Petrol ve petrol ürünleri ithalat rejiminde de en büyük paya sahip olarak 2023 yılı ile karşılaştırıldığında %89, kimya sanayi ürünleri %12, taş kömürü ve diğer yakıt ürünleri %52 artış göstermiştir.
“Azerbaycan Demiryolları” AŞ (ADY), belirtilen transit taşımaları etkin bir şekilde organize etmenin yanı sıra, Azerbaycan topraklarından geçen koridorların geliştirilmesi, rekabet edebilirliğinin ve cazibesinin artırılması konusunda aktif faaliyet göstererek bu alanda ülkemizin uluslararası koordinasyon faaliyetlerinin temel katılımcılarındandır.
Azerbaycan için temel stratejik öneme sahip transit koridoru, Doğu’dan Batı’ya ve ters yönde yüklerin taşındığı Orta Koridor olarak kabul edilmektedir. ADY, kurulduğu 2017 yılından itibaren Orta Koridor’un aktif katılımcısı ve kurucularındandır. Çin, Kazakistan, Hazar Denizi, Azerbaycan, Gürcistan limanlarından geçerek oluşan ana güzergahın faaliyetlerinin sağlanmasının yanı sıra, Azerbaycan tarafı bu koridorun çeşitlendirilmesi ve alternatif kollarının da oluşturulması konusunda temel girişimci taraf olmuştur. Şöyle ki, transit yüklerin Gürcistan limanlarına paralel olarak Türkiye üzerinden de Avrupa’ya ve açık denizlere taşınmasını sağlamak amacıyla Azerbaycan tarafının, özellikle de ADY’nin aktif ve doğrudan katılımıyla Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu hattı inşa edilmiş ve 2017 yılında açılışı yapılmıştır. Bununla birlikte, 2024 yılında Azerbaycan’ın girişimiyle Orta Koridor’un Hazar’ın doğu kıyısında bir kolunun daha – Çin, Tacikistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Hazar Denizi üzerinden geçerek – oluşturulması amacıyla Eylül ayında Bakü şehrinde “Avrasya Ulaşım Güzergahı” Uluslararası Birliği’nin kurulması çalışmalarına başlanılmıştır. Katıldığımız koridorların kesintisiz, güvenilir ve verimli faaliyetlerinin sağlanması amacıyla Azerbaycan, Kazakistan ve Gürcistan arasında üç taraflı (“Middle Corridor Multimodal” LTD) ve iki taraflı (“BTKI Railways” LLC) ortak girişimler kurulmuştur.
Bunun dışında, Horadiz-Ağbend projesinin tamamlanması, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve Türkiye arasında yeni demiryolu hattının çekilmesi, Nahçıvan ÖC topraklarında demiryolu ağının modernleştirilmesi ve Nahçıvan ÖC ile Azerbaycan’ın diğer kısmı arasında demiryolu bağlantısının sağlanmasından sonra nihai sonuç olarak Orta Koridor’un bir kolu daha oluşacaktır.
ADY tarafından uluslararası ortaklarla yapılan sürekli ve aktif görüşmeler sonucunda Orta Koridor vasıtasıyla transit taşımaların hızının ve verimliliğinin artırılması amacıyla konteyner taşımalarının hacmi ve payı yıldan yıla artırılmaktadır. 2024 yılı bu bakımdan önemli sonuçlarla hatırlanmaktadır.
2024 yılının Mart ayında Çin’in Sian şehrinden Orta Koridor ile Bakü’ye sadece 11 günde ulaşan ilk konteyner blok treni, ülkemizin transit potansiyelinde yeni bir aşama açmıştır. Sürekli önlemler, görüşmeler ve anlaşmalar sayesinde geçen yıl Çin’den Azerbaycan’a 358 konteyner blok treni (bunlardan 287’si zaten kabul edilmiştir) gönderilmiştir ki, bu da Orta Koridor ile yük taşıma hacminin arttığını ve Azerbaycan’ın uluslararası ulaşım sistemindeki rolünün daha da güçlendiğini göstermektedir. 2024 yılı boyunca bu koridorla Çin’den taşınan yüklerin hacmi 27 bin konteyneri geçmiştir. Bu, 2023 yılı rakamlarını 25 kattan fazla geçmektedir. Altyapı imkanlarımız bu yıl 1000 ve 1000’den fazla blok trenin Azerbaycan toprakları üzerinden taşınmasına imkan vermektedir.
Orta Koridor’un sadece Doğu-Batı güzergahı olarak değil, aynı zamanda Batı-Doğu ulaşım arteri olarak gelişimini desteklemek amacıyla 2024 yılının Kasım ayında Bakü’den demiryolu ile ilk ihracat yükü Çin’e gönderilmiştir. Bu, yerli girişimcilere kendi yüklerini Orta Koridor ile doğrudan Çin’e gönderme olanağı sağlamaktadır.
Orta Koridor’un temel bileşenlerinden biri olan BTK hattının imkanlarının genişletilmesi amacıyla yapılan modernleştirme çalışmalarının hızlandırılması ve sonuçlandırılması için hat vasıtasıyla yük taşımaları 2023 yılının Mayıs ayında geçici olarak durdurulmuştu. Çalışmaların hızlandırılması sayesinde 2024 yılında Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun Gürcistan kısmında modernleştirme çalışmaları tamamlanmış ve yıllık yük taşıma hacmi 1 milyon tondan 5 milyon tona çıkarılmıştır.
Modernleştirme çalışmaları tamamlandıktan sonra geçen yıl Mayıs ayının 20’sinden itibaren yük taşımaları yeniden başlamıştır.
Orta Koridor ve modernleştirilmiş BTK demiryolu hattının geniş imkanları sayesinde 2024 yılının Haziran ayından Sian limanının yanı sıra, Çin’in doğudaki en büyük limanlarından olan Lianyungang’dan yüklerin test rejiminde gönderilmesine başlanılmıştır.
Modernleştirme çalışmalarının tamamlanmasının ardından geçen yıl hem de ADY ve “Marabda-Kartsakhi Demiryolu” MMC’nin yan kuruluşlarının ortaklığıyla “BTKI Railways” MMC adlı bir ortak girişim kurulmuştur. Yeni girişim, BTK üzerindeki operasyonların verimli yönetilmesi ve yeni yüklerin çekilmesi yönünde faaliyet göstererek bölgede stratejik ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesine ve Orta Koridor’un potansiyelinin defalarca artırılmasına katkı sağlayacaktır. Aynı zamanda, Marabda-Kartsakhi sahasının tüm demiryolu altyapısının işletilmesi ve yönetilmesinin yanı sıra, elde edilen gelirden Gürcistan tarafına ayrılan kredi borcunun tamamen geri ödenmesini gerçekleştirecektir.
Orta Koridor’un potansiyelinin güçlendirilmesi yönünde Gürcistan ve Kazakistan demiryolları ile ortaklaşa kurulan “Middle Corridor Multimodal Ltd.” şirketi de belirleyici role sahiptir. Bu ortak girişim vasıtasıyla tek pencere yaklaşımının, istikrarlı tarife politikasının ve verimli taşıma koşullarının uygulanması sağlanmaktadır. Aynı zamanda, 2024 yılında Çin demiryollarının yan kuruluşu olan Çin Demiryolu Konteyner Taşımacılığı Kurumu’nun (CRCT) ortak girişime katılması, Orta Koridor üzerinde daha gelişmiş bir yaklaşım, daha profesyonel taşıma teknolojilerini uygulama imkanlarına yol açmaktadır.
Orta Koridor’un güney kanadı olarak kabul edilen Avrasya Ulaşım Güzergahı, uluslararası güzergahların çeşitlendirilmesini ve ek yük akışlarının çekilmesini sağlayarak Orta Asya ülkeleri, Afganistan ve Pakistan için yeni ticaret imkanları yaratmaktadır. Avusturya Demiryollarının bu güzergahın gelişimine ilgi göstermesi, Batı-Doğu yönünde yüklerin taşınması potansiyelinin gerçekleştirilmesi için elverişli bir zemin yaratmaktadır.
Kuzey Avrupa’yı ve ayrıca Rusya ile Hint Okyanusu’nu birleştirmek üzere büyük stratejik öneme ve transit potansiyeline sahip Kuzey-Güney koridorunun geliştirilmesi için Azerbaycan, komşu ülkeler ve uluslararası finans kuruluşları ile işbirliğini 2024 yılında önemli ölçüde genişletmiştir.
Aralık ayında Azerbaycan ve Rusya arasında Kuzey-Güney koridoru ile transit yük taşımaları, demiryolu taşımaları da dahil olmak üzere, geliştirilmesi için işbirliğini öngören Anlaşma imzalanmıştır. Anlaşmanın amacı, demiryolu altyapısının ve transit taşımalarının geliştirilmesi üzerine işbirliğinin şartlarını belirlemek ve Kuzey-Güney koridorunun Batı güzergahının potansiyelini artırmaktır. Bu Anlaşma üzerindeki işbirliği sayesinde demiryolu taşımacılığına yeni yüklerin çekilmesi teşvik edilecek ve taşıma hacimlerinin artışı ve demiryolu taşımacılığı altyapısının gelişme hızı dengelenecektir.
Paralel olarak Aralık ayında ADY yönetimi İran’a bir ziyaret gerçekleştirerek bu ülkenin demiryolu yetkilileriyle görüşmüş ve İran’ın Astara şehrinde bulunan terminalin geliştirilmesi ile ilgili temel aşamaları ve uygulama sürelerini, terminalde yürütülen çalışmaların 2025 yılının sonuna kadar tamamlanmasını, yeni işbirliği alanlarını ve finansman planlarını müzakere etmiştir. Görüşmede, Azerbaycan ve İran topraklarında bulunan Astara terminallerinin yönetimini gerçekleştiren “Güney Yük Terminali” MMC’nin faaliyetlerinin genişletilmesine özel önem verilmiştir.
ADY, Kuzey-Güney koridorunun geliştirilmesi için de yoğun çalışmalar yürütmektedir. Geçen yılın Eylül ayında Asya Kalkınma Bankası ile Sumgayıt-Yalama hattının modernleştirilmesi için 131,5 milyon dolar tutarında bir kredi anlaşması imzalanmıştır.
ADY, bu koridor üzerindeki artan yük taşıma hacimlerini daha hızlı ve etkili bir şekilde gerçekleştirmek için 2024 yılında Azerbaycan topraklarındaki Astara yük terminalinin yeniden inşasını tamamlamış, bölgede hızlı gümrük geçiş hizmetinin oluşturulmasını sağlamıştır. Yeniden inşa çerçevesinde yük deposu modern standartlara uygun olarak onarılmış, terminal gerekli teknik ekipman ve güvenlik kameraları ile donatılmıştır. Ayrıca, yüklerin ağırlığını belirlemek için terazi ve hızlı internetle donatılmış bir gümrük noktası oluşturulmuştur.
Terminal, multimodal taşıma hizmetleri sunarak nakliye şirketleri için yeni fırsatlar yaratmaktadır. Kabul edilen yüklerin taşınması ve aktarılması için indirimli tarifeler uygulanmaktadır. Terminalin faaliyeti, Kuzey-Güney koridoru üzerindeki transit yük taşımalarını yıl sonuna kadar %10-15 artırmaya olanak sağlamıştır.
Terminalin