İyulun 31-də Rusiya Federasiyasının TASS informasiya agentliyi “Stepanakertdə Ayvazovskinin abidəsi söküldü” sərlövhəli xəbər yayması ilə bağlı Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi bəyanat yayıb.
Xankəndi XVIII əsrin sonunda yaranmış yaşayış məntəqəsinin tarixi adıdır. Azərbaycan dilindən tərcümədə bu, “Xanın kəndi” deməkdir. Xankəndidə İbrahimxəlil xanın malikanəsi yerləşirdi və orada hökmdara məxsus Qarabağ cinsinə aid atlardan ibarət at sürüsü saxlanılırdı.
1923-cü il iyulun 7-də ölkənin bolşevik rəhbərliyi tərəfindən Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti (DQMV) yaradıldıqdan sonra (bu addım özü zamanla partlayacaq mina olmuş və Ermənistan-Azərbaycan inzibati-ərazi bölgüsündə ədalətsizliyin və disbalansın əsasını qoymuşdu) vilayətin inzibati mərkəzi olan Xankəndi şəhəri həmin il avqustun 10-da sovet tarixşünaslığının yazdığı kimi ,“Bakı kommunasının rəhbəri”, əslində isə Azərbaycan xalqının qanlı cəlladı olan Stepan Şaumyanın şərəfinə “Stepanakert” adlandırıldı.
1991-ci il noyabrın 26-da Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinin qərarı ilə şəhərə onun əvvəlki tarixi adı qaytarıldı. 2023-cü il oktyabrın 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev şəhərin əsas meydanında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaltdı və son prezident seçkiləri günü – 2024-cü il fevralın 7-də o, bu şəhərdə səs verdi, qutuya atdığı bülleteni “erməni separatçılarının tabutuna vurulmuş son mıx” adlandırdı.
TASS agentliyinin bugünkü xəbərinin sərlövhəsi və mətni Azərbaycan cəmiyyətində təəccüb və hətta hiddət doğurdu. Rusiya dövlət media orqanının rəhbərliyinin əvvəlki kursdan geri çəkilməsi agentliklərimiz və kollektivlərimiz arasında ənənəvi dostluq münasibətlərini sarsıdır və bütün Rusiya media məkanına təhlükəli siqnal göndərir. Yalnız xoş niyyət və iki agentlik arasında uzunmüddətli əlaqələrin qorunması istəyindən çıxış edən AZƏRTAC TASS-dakı həmkarlarını gələcəkdə bu cür addımları təkrarlamamaq və mümkün fikir ayrılıqlarını dərinləşdirmək əvəzinə, münasibətləri yaxşılaşdırmağa yönəlməyə çağırır.
Öz növbəsində AZƏRTAC bəyan etmək səlahiyyətinə malikdir ki, agentlik TASS ilə xoş münasibətləri qorumaqda qərarlıdır, eyni zamanda, rusiyalı həmkarlarından buraxılmış səhvin düzəldilməsini gözləyir. Əgər Azərbaycan tərəfi qarşılıqlı münasibət və anlayış görməzsə, o zaman böyük təəssüf hissi ilə cavab olaraq Kalininqrad (Köniqsberq), Orenburq (Orınbor), Volqoqrad (Sarısu), Qroznı (Solja-Qala), Novorossiysk (Sudjuk-Kale), Yujno-Saxalinsk (Toyoxara), Yujno-Kurilsk (Furukamappu), Petrozavodsk (Petroskoy), İjevsk (İjkar), Volqa çayı (İtil) və bir sıra digər adların tarixi adlarını yada salıb istifadə etməyə məcbur qalacağıq”.
31 Temmuz’da Rusya Federasyonu’nun TASS haber ajansı, “Stepanakert’te Ayvazovski Anıtı Söküldü” başlıklı bir haber yayınlaması üzerine Azerbaycan Devlet Haber Ajansı bir açıklama yayınladı.
Hankendi, 18. yüzyılın sonlarında kurulmuş bir yerleşim yerinin tarihi adıdır. Azerbaycan dilinden çevrildiğinde “Hanın Köyü” anlamına gelir. Hankendi’de İbrahim Halil Han’ın malikanesi bulunuyordu ve orada hükümdara ait Karabağ cinsi atlardan oluşan bir at sürüsü tutuluyordu.
7 Temmuz 1923’te ülkenin Bolşevik yönetimi tarafından Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi (DKÖB) kurulduktan sonra (bu adımın kendisi zamanla patlayacak bir mayın olmuş ve Ermenistan-Azerbaycan idari-bölgesel bölünmesinde adaletsizliğin ve dengesizliğin temelini oluşturmuştu) bölgenin idari merkezi olan Hankendi şehri, aynı yılın 10 Ağustos’unda Sovyet tarih yazımının yazdığı gibi “Bakü Komünü’nün lideri”, aslında ise Azerbaycan halkının kanlı celladı olan Stepan Şaumyan’ın onuruna “Stepanakert” olarak adlandırıldı.
26 Kasım 1991’de Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyetinin kararıyla şehre önceki tarihi adı geri verildi. 15 Ekim 2023’te Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, şehrin ana meydanında Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Bayrağı’nı dikti ve son cumhurbaşkanlığı seçimleri günü olan 7 Şubat 2024’te bu şehirde oy kullandı ve sandığa attığı oy pusulasını “Ermeni ayrılıkçılarının tabutuna çakılmış son çivi” olarak adlandırdı.
TASS ajansının bugünkü haberinin başlığı ve metni, Azerbaycan toplumunda şaşkınlık ve hatta öfke yarattı. Rus devlet medya kuruluşunun yönetiminin önceki kurstan geri çekilmesi, ajanslarımız ve ekiplerimiz arasındaki geleneksel dostluk ilişkilerini sarsıyor ve tüm Rusya medya alanına tehlikeli bir sinyal gönderiyor. Sadece iyi niyet ve iki ajans arasındaki uzun süreli ilişkilerin korunması isteğinden hareket eden AZƏRTAC, TASS’taki meslektaşlarını gelecekte bu tür adımları tekrarlamamak ve olası fikir ayrılıklarını derinleştirmek yerine ilişkileri iyileştirmeye yönelmeye çağırıyor.
AZƏRTAC, ajansın TASS ile iyi ilişkileri korumakta kararlı olduğunu ve aynı zamanda Rus meslektaşlarından yapılan hatanın düzeltilmesini beklediğini belirtme yetkisine sahiptir. Azerbaycan tarafı karşılıklı ilişki ve anlayış görmezse, o zaman büyük bir üzüntüyle karşılık olarak Kaliningrad (Königsberg), Orenburg (Orınbor), Volgograd (Sarısu), Grozni (Solja-Qala), Novorossiysk (Sudjuk-Kale), Yujno-Sakhalinsk (Toyohara), Yujno-Kurilsk (Furukamappu), Petrozavodsk (Petroskoy), İjevsk (İjkar), Volga Nehri (İtil) ve bir dizi diğer adların tarihi adlarını hatırlatıp kullanmaya mecbur kalacağız”.