İyunun 2-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Bakı Ekspo Mərkəzində Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində keçirilən 30-cu Yubiley Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz Sərgisi “Caspian Oil and Gas”, 13-cü Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji Sərgisi “Caspian Power” və 30-cu Yubiley “Baku Energy Forum”un rəsmi açılış mərasimində iştirak edib.
Prezident İlham Əliyevin çıxışı
– Xanımlar və cənablar, sabahınız xeyir olsun.
Əvvəlcə, bütün qonaqlarımızı salamlayıram və bizimlə birlikdə olduqlarına görə təşəkkür edirəm. Eyni zamanda, təşkilatçılara da Azərbaycanın enerji gündəliyini davamlı olaraq dəstəklədiklərinə görə minnətdarlığımı bildirirəm.
Artıq qeyd edildiyi kimi, ilk neft-qaz sərgisi 1994-cü ildə təşkil edilmişdir. Həmin sərgidən dərhal sonra Azərbaycan beynəlxalq neft şirkətləri konsorsiumu ilə sonralar “Əsrin müqaviləsi” adlandırılan, regionda bütün geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyəti dəyişdirən sazişi imzaladı.
Bunlar Prezident Heydər Əliyevin baxışı sayəsində mümkün oldu. O, aydın şəkildə anlayırdı ki, xüsusilə də enerji sahəsində geniş beynəlxalq əməkdaşlıq olmadan – nəzərə alsaq ki, o zaman bizim iqtisadiyyatımızın ən cəlbedici sahəsi məhz enerji idi, – Azərbaycan çətinliklərin öhdəsindən gələ bilməyəcək və həqiqi müstəqil dövlət ola bilməyəcək.
Çünki bu gün həmin dövrə nəzər salanda aydın olur ki, müstəqillik uğrunda yol həmin tarixi məqamdan başladı. O zaman Azərbaycan müəyyən obyektiv səbəbdən xarici investorlar üçün riskli ölkə hesab edilirdi. Ölkədə vətəndaş qarşıdurması yeni başa çatmışdı, iqtisadiyyat iflic vəziyyətində idi, inflyasiya 1000 faizlə ölçülürdü və yoxsulluq hökm sürürdü. Bununla yanaşı, ərazilərimizin Ermənistan tərəfindən işğalı nəticəsində 100 minlərlə azərbaycanlı etnik təmizləməyə məruz qalmışdı. Təsəvvür edirsiniz ki, gələcəklə bağlı nə dərəcədə qaranlıq mənzərə yaranmışdı?! Bu gün isə onu görürük ki, bizim enerji siyasətimiz iqtisadi və siyasi uğurumuzun aparıcı qüvvəsidir.
Bu gün Azərbaycan sabit iqtisadi sistemə və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyata malik ölkədir. Neft və qazın bizim ÜDM-də payı təqribən 30 faizdən artıqdır. Azərbaycan genişmiqyaslı islahatlar həyata keçirir. Bizim iqtisadiyyatımız özünü təmin edir. Bizim xarici borcumuzun səviyyəsi ÜDM-in 7 faizindən azdır və maliyyə ehtiyatlarımız borcumuzu 14 dəfə üstələyir. Biz milli sərvətlərin düzgün bölüşdürülməsi nəticəsində yoxsulluğun azaldılmasına müvəffəq olduq və bu gün yoxsulluq səviyyəsi 5 faizə bərabərdir.
Biz insan kapitalına və təhsilə ciddi maliyyə vəsaitləri yatırdıq. Savadlılıq səviyyəsi 100 faizə bərabərdir. Azərbaycan regionda yeni mühit formalaşdırdı.
Açıq dənizə çıxışı olmayan ölkə olduğumuza baxmayaraq, biz Avrasiyanın vacib nəqliyyat qovşaqlarının birinə çevrilmişik. Çünki biz infrastruktur layihələrinə çox böyük sərmayə yatırdıq. Bununla yanaşı, bizim enerji layihələrimiz sayəsində Avrasiyanın enerji xəritəsi yenidən tərtib edilib.
Biz tərəfdaşlarımızla birlikdə Xəzər dənizini Qara dəniz və Aralıq dənizi ilə birləşdirən strateji boru kəmərlərini inşa etmişik. Əlbəttə, bunların tacı Azərbaycanın dəniz yataqlarından İtaliyanın sahilinə qədər uzanan 3600 kilometrlik Cənub Qaz Dəhlizidir.
Əlbəttə, bir çox digər ölkələrin enerji təhlükəsizliyinə sərmayə yatırımı Azərbaycanın geosiyasi əhəmiyyətini artırır. Biz anlayırıq ki, bundan sonra da enerji, neft və qaz bir çox ölkənin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əhəmiyyətli rol oynayacaqdır.
Ötənilki “Bakı Enerji Həftəsi”ndəki çıxışım zamanı mən iştirakçılara məlumat verdim ki, o zaman biz səkkiz ölkəyə təbii qaz ixrac edirdik. Bu gün isə deyə bilərəm ki, həmin ölkələrin sayı 12-yə çatıbdır və bu, hələ də son deyil.
Biz ixrac coğrafiyasının genişləndirilməsi üçün bəzi ölkələrlə danışıqlar və sərmayə qoyuluşu mərhələsindəyik. Boru kəməri ilə müəyyən coğrafiyanın qazla təmin edilməsi baxımından Azərbaycan bu gün qlobal səviyyədə aparıcı dövlətə çevrilmişdir.
Bütün bunlar müsbət dinamikadır və biz enerji sahəmizin inkişafının təkcə Azərbaycanın potensialına deyil, həmçinin qonşuluğumuza da töhfə verdiyini görürük.
Beləliklə, enerji resursları düzgün idarə edilirsə, investorlar, tranzit ölkələr və istehsalçılar arasında əməkdaşlıq məhz bu səviyyədədirsə, o zaman uğur əldə edilir. Hər kəs üçün uğurlu vəziyyət yaranır və biz hər zaman istehsalçılar, tranzit ölkələr və istehlakçılar arasında maraqların balansına diqqət yetirmişik. Çünki zənnimcə, bu amil gələcək enerji əməkdaşlığı baxımından olduqca vacibdir.
Bizim təbii qaz ixracımız ötən il 25 milyard kubmetrə çatmışdır. Biz hasilatı artırmaq niyyətindəyik, çünki artıq müqavilələr imzalanıbdır və proses getməkdədir. İşlər planlarımıza uyğun getsə, biz 2030-cu ilədək qaz ixracını 8 milyard kubmetrə qədər artıracağıq və o, xarici bazarlara təklif ediləcəkdir.
Bununla yanaşı, imzalanmış müqavilələrə və sərmayə öhdəliklərinə əsasən, biz 2030-cu ilədək 6,5 giqavat həcmində istehsal edilə biləcək bərpaolunan enerji gücünə malik olacağıq. Bu da bizim ümumi enerji istehsalımızın 35 faizdən çoxunu təşkil edəcək.
Yəni, Azərbaycanın yaşıl enerji gündəliyi olduqca iddialıdır. Neft və qazla zəngin olan ölkənin xarici investorlarla bərabər yaşıl enerjiyə sərmayə qoyması bizim məsuliyyətimizi nümayiş etdirir.
Bütün bu yaşıl enerji potensialımız sayəsində biz, əlbəttə ki, Azərbaycanın elektrik enerjisinə artan tələbatını təmin edəcəyik, əsasən bərpaolunan enerji hesabına təmin edəcəyik. Bunun nəticəsində bir neçə milyard kubmetr qaza qənaət ediləcəkdir və bu həcm ixrac oluna biləcək.
Əlbəttə, ola bilər ki, COP29-un sədri olaraq neft və qaz haqqında danışmağımız bir o qədər də uyğun deyil. Ancaq bizim COP29-la bağlı gündəliyimiz çox praqmatik idi. Biz populizmdən, yalançı narrativlərdən uzaq idik. Həmin gündəlik ölkələrin qazıntı yanacağına olan tələbatının praqmatik hesablamalarına əsaslanır.
Bəzi ölkələrdə bu gün qazıntı yanacağı növləri ilə yaşıl enerji arasında olan balans nəzərə alınmır. Nəticədə genişmiqyaslı enerji kəsilməsi, enerji sisteminin çökməsi baş verir. Həmçinin burada daha mürəkkəb ssenarilər də baş verə bilər. Yəni, bəzi müəyyən addımları şərtləndirən meyillərə rəğmən həmin balansın qorunması düzgün siyasətdir.
Azərbaycana gəldikdə, biz təbii qazın hasilatının həcmini artırırıq. Çünki buna ehtiyacı olan ölkələr var və biz bu tələbatı ödəməliyik. Eyni zamanda, biz tərəfdaşlarımızla birlikdə yaşıl enerji layihələrinə də yatırım edirik.
2030-cu ilə qədər istehsal olunan 8 milyard kubmetr qaz 5 mövcud yataqdan və əlavə yeni yataqlardan hasil ediləcəkdir. Yəni, bu gün buraya sərmayə qoymuş investorlar hasilatın həcmini artıracaqlar. Həmçinin imzalanmış yeni sazişlər və nəzərdə tutulan müqavilələr həmin potensialı təmin edəcəkdir.
Ötən il “Bakı Enerji Həftəsi” çərçivəsində toplam 1000 meqavat yaşıl enerji həcmində müqavilələr imzalandı. Bu tədbir çərçivəsində də bir neçə yüz meqavat həcmində yeni sazişlər imzalanacaqdır. Yəni, biz bu yol ilə irəliləyirik.
COP29 haqqında danışarkən onun həqiqətən də uğurlu olduğunu qeyd etməliyik. Onun “Bakı sıçrayışı” adlandırılması bir çox hədəflərə nail olmağımızla bağlıdır. Onların hər birini sadalamaq istəmirəm. Ancaq burada mühüm nailiyyət kimi, “İtki və Zərər Fondu”nu və inkişafda olan ölkələr üçün nəzərdə tutulmuş yardımın 100 milyard dollardan 300 milyard dollara qədər artırılmasını qeyd etmək istəyirəm. Bununla yanaşı, 10 il davam edən müzakirələrdən sonra karbon bazarı da işlək vəziyyətə gətirildi.
Enerji bazarında məsuliyyətli aktor, hər zaman real hədəfləri qarşısına qoyan və müxtəlif oyunçuları bir araya gətirə bilən ev sahibi olan Azərbaycanın mirası məhz bundan ibarətdir.
COP29-la bağlı daha bir hədəfimiz Qlobal Cənub və Qlobal Şimal arasında körpünün qurulması idi və biz buna nail ola bildik. Hədəf ətraf mühiti ən çox çirkləndirən ölkələr, – inkişaf etmiş ölkələr, – və bundan əziyyət çəkən, hətta bəzilərinin mövcudluğuna təhlükə olan inkişafda olan ölkələr arasında etimadın artırılması idi.
İnkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinə yardım paketi də COP29-da elan edildi və biz köməyimizə ehtiyacı olan ölkələrə dəstək verməyə davam edəcəyik.
Bir daha bütün qonaqlarımızı salamlayır və “Bakı Enerji Həftəsi”nə uğurlar arzulayıram.
2 Haziran’da Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Bakü Expo Merkezi’nde Bakü Enerji Haftası kapsamında düzenlenen 30. Uluslararası Hazar Petrol ve Gaz Fuarı “Caspian Oil and Gas”, 13. Uluslararası Hazar Enerji ve Yeşil Enerji Fuarı “Caspian Power” ve 30. Yıl Dönümü “Bakü Enerji Forumu”nun resmi açılış törenine katıldı.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Konuşması
– Hanımlar ve Beyler, günaydın.
Öncelikle tüm konuklarımızı selamlıyor ve bizimle birlikte oldukları için teşekkür ediyorum. Aynı zamanda, organizatörlere de Azerbaycan’ın enerji gündemini sürekli olarak destekledikleri için minnettarlığımı bildiriyorum.
Zaten belirtildiği gibi, ilk petrol ve gaz fuarı 1994 yılında düzenlenmiştir. Bu fuardan hemen sonra Azerbaycan, uluslararası petrol şirketleri konsorsiyumu ile daha sonra “Yüzyılın Sözleşmesi” olarak adlandırılan, bölgedeki tüm jeopolitik ve jeoekonomik durumu değiştiren anlaşmayı imzaladı.
Bunlar Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in vizyonu sayesinde mümkün oldu. O, özellikle enerji alanında geniş uluslararası işbirliği olmadan – o zaman ekonomimizin en cazip alanının enerji olduğunu düşünürsek – Azerbaycan’ın zorlukların üstesinden gelemeyeceğini ve gerçek anlamda bağımsız bir devlet olamayacağını açıkça anlamıştı.
Çünkü bugün o döneme baktığımızda bağımsızlık yolunun o tarihi anda başladığı açıkça görülüyor. O zaman Azerbaycan, bazı objektif nedenlerden dolayı yabancı yatırımcılar için riskli bir ülke olarak kabul ediliyordu. Ülkede iç çatışma yeni sona ermişti, ekonomi felç durumdaydı, enflasyon %1000 ile ölçülüyordu ve yoksulluk hüküm sürüyordu. Bununla birlikte, topraklarımızın Ermenistan tarafından işgali sonucunda yüz binlerce Azerbaycanlı etnik temizliğe maruz kalmıştı. Gelecekle ilgili ne kadar karanlık bir manzara olduğunu hayal edebiliyor musunuz?! Bugün ise enerji politikamızın ekonomik ve siyasi başarımızın itici gücü olduğunu görüyoruz.
Bugün Azerbaycan, istikrarlı bir ekonomik sisteme ve gelişmekte olan bir ekonomiye sahip bir ülkedir. Petrol ve gazın GSYH’mizdeki payı yaklaşık %30’dan fazladır. Azerbaycan geniş çaplı reformlar gerçekleştiriyor. Ekonomimiz kendi kendine yetiyor. Dış borcumuzun seviyesi GSYH’nin %7’sinden azdır ve mali rezervlerimiz borcumuzu 14 kat aşıyor. Milli servetin doğru dağıtılması sonucu yoksulluğu azaltmayı başardık ve bugün yoksulluk oranı %5’e eşittir.
İnsan sermayesine ve eğitime ciddi mali kaynaklar yatırdık. Okuryazarlık oranı %100’e eşittir. Azerbaycan bölgede yeni bir ortam oluşturdu.
Denize kıyısı olmayan bir ülke olmamıza rağmen, Avrasya’nın önemli ulaşım merkezlerinden birine dönüştük. Çünkü altyapı projelerine çok büyük yatırım yaptık. Bununla birlikte, enerji projelerimiz sayesinde Avrasya’nın enerji haritası yeniden düzenlendi.
Ortaklarımızla birlikte Hazar Denizi’ni Karadeniz ve Akdeniz ile birleştiren stratejik boru hatları inşa ettik. Elbette, bunların tacı Azerbaycan’ın deniz yataklarından İtalya’nın kıyılarına kadar uzanan 3600 kilometrelik Güney Gaz Koridoru’dur.
Elbette, birçok diğer ülkenin enerji güvenliğine yatırım yapılması Azerbaycan’ın jeopolitik önemini artırıyor. Enerjinin, petrol ve gazın birçok ülkenin enerji güvenliğinin sağlanmasında önemli bir rol oynayacağını anlıyoruz.
Geçen yılki “Bakü Enerji Haftası”ndaki konuşmamda katılımcılara o zaman sekiz ülkeye doğal gaz ihraç ettiğimizi bildirdim. Bugün ise bu ülkelerin sayısının 12’ye ulaştığını ve bunun henüz son olmadığını söyleyebilirim.
İhracat coğrafyasının genişletilmesi için bazı ülkelerle görüşmeler ve yatırım aşamasındayız. Boru hattı ile belirli bir coğrafyanın gazla temin edilmesi bakımından Azerbaycan bugün küresel seviyede önde gelen bir devlete dönüşmüştür.
Bütün bunlar olumlu bir dinamiktir ve enerji sektörümüzün gelişiminin sadece Azerbaycan’ın potansiyeline değil, aynı zamanda komşuluğumuza da katkıda bulunduğunu görüyoruz.
Dolayısıyla, enerji kaynakları doğru yönetilirse, yatırımcılar, transit ülkeler ve üreticiler arasında işbirliği bu seviyedeyse, o zaman başarı elde edilir. Herkes için başarılı bir durum yaratılır ve biz her zaman üreticiler, transit ülkeler ve tüketiciler arasında çıkarların dengesine dikkat ettik. Çünkü bence bu faktör gelecekteki enerji işbirliği bakımından son derece önemlidir.
Doğal gaz ihracatımız geçen yıl 25 milyar metreküpe ulaşmıştır. Üretimi artırmak niyetindeyiz, çünkü zaten anlaşmalar imzalandı ve süreç devam ediyor. İşler planlarımıza göre giderse, 2030’a kadar gaz ihracatını 8 milyar metreküpe kadar artıracağız ve o, dış pazarlara sunulacaktır.
Bununla birlikte, imzalanan anlaşmalara ve yatırım taahhütlerine göre, 2030’a kadar 6,5 gigavat hacminde üretilebilecek yenilenebilir enerji gücüne sahip olacağız. Bu da toplam enerji üretimimizin %35’inden fazlasını oluşturacaktır.
Yani, Azerbaycan’ın yeşil enerji gündemi oldukça iddialıdır. Petrol ve gaz zengini olan bir ülkenin yabancı yatırımcılarla birlikte yeşil enerjiye yatırım yapması sorumluluğumuzu göstermektedir.
Bütün bu yeşil enerji potansiyelimiz sayesinde, elbette, Azerbaycan’ın elektrik enerjisine artan talebini karşılayacağız, esasen yenilenebilir enerji hesabına karşılayacağız. Bunun sonucunda birkaç milyar metreküp gaza tasarruf edilecek ve bu hacim ihraç edilebilecek.
Elbette, COP29’un başkanı olarak petrol ve gaz hakkında konuşmamız o kadar da uygun olmayabilir. Ancak COP29 ile ilgili gündemimiz çok pragmatikti. Popülizmden, yalancı anlatılardan uzaktık. Bu gündem, ülkelerin fosil yakıtlara olan talebinin pragmatik hesaplamalarına dayanıyor.
Bazı ülkelerde bugün fosil yakıt türleri ile yeşil enerji arasındaki denge dikkate alınmıyor. Sonuç olarak, geniş çaplı enerji kesintisi, enerji sisteminin çökmesi meydana geliyor. Ayrıca burada daha karmaşık senaryolar da meydana gelebilir. Yani, bazı belirli adımları şartlandıran eğilimlere rağmen bu dengenin korunması doğru bir politikadır.
Azerbaycan’a geldiğimizde, doğal gaz üretiminin hacmini artırıyoruz. Çünkü buna ihtiyacı olan ülkeler var ve biz bu talebi karşılamalıyız. Aynı zamanda, ortaklarımızla birlikte yeşil enerji projelerine de yatırım yapıyoruz.
2030’a kadar üretilen 8 milyar metreküp gaz, 5 mevcut yataktan ve ek yeni yataklardan elde edilecektir. Yani, bugün buraya yatırım yapmış yatırımcılar üretimin hacmini artıracaklar. Ayrıca imzalanan yeni anlaşmalar ve öngörülen sözleşmeler bu potansiyeli sağlayacaktır.
Geçen yıl “Bakü Enerji Haftası” kapsamında toplam 1000 megavat yeşil enerji hacminde anlaşmalar imzalandı. Bu etkinlik kapsamında da birkaç yüz megavat hacminde yeni anlaşmalar imzalanacaktır. Yani, bu yolda ilerliyoruz.
COP29 hakkında konuşurken onun gerçekten de başarılı olduğunu belirtmeliyiz. Onun “Bakü sıçrayışı” olarak adlandırılması birçok hedefe ulaşmamızla ilgilidir. Onların her birini saymak istemiyorum. Ancak burada önemli bir başarı olarak, “Kayıp ve Zarar Fonu”nu ve gelişmekte olan ülkeler için öngörülen yardımın 100 milyar dolardan 300 milyar dolara kadar artırılmasını belirtmek istiyorum. Bununla birlikte, 10 yıl süren müzakerelerden sonra karbon pazarı da işler hale getirildi.
Enerji pazarında sorumlu bir aktör, her zaman gerçek hedefleri önüne koyan ve farklı oyuncuları bir araya getirebilen ev sahibi olan Azerbaycan’ın mirası işte bundan ibarettir.
COP29 ile ilgili bir diğer hedefimiz Küresel Güney ve Küresel Kuzey arasında köprü kurulmasıydı ve bunu başarabildik. Hedef, çevreyi en çok kirleten ülkeler, – gelişmiş ülkeler, – ve bundan zarar gören, hatta bazılarının varlığına tehlike olan gelişmekte olan ülkeler arasında güvenin artırılmasıydı.
Gelişmekte olan küçük ada devletlerine yardım paketi de COP29’da ilan edildi ve yardımımıza ihtiyacı olan ülkelere destek vermeye devam edeceğiz.
Bir kez daha tüm konuklarımızı selamlıyor ve “Bakü Enerji Haftası”na başarılar diliyorum.