Ali Məhkəmə “Tiktok”da təhqir və böhtan atmaqda ittiham edilən şəxslərlə bağlı qərar verib
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi vahid məhkəmə təcrübəsini müəyyən edən daha bir qərar qəbul edib.
Bildirilib ki, işin hallarına görə, şəxs xüsusi ittiham qaydasında şikayətlə Ağcabədi Rayon Məhkəməsinə müraciət edərək barələrində şikayət verilən şəxslərin Cinayət Məcəlləsinin 147.2 (Ağır və ya xüsusilə ağır cinayətdə ittiham etməklə böhtan atma) və 148-ci (Təhqir) maddələri ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmələrini xahiş edib. Şəxs şikayətində qarşı tərəfin “Tiktok” sosial şəbəkəsində yayımlanan sosial platformada onun barəsində təhqir və böhtan məzmunlu məlumatlar yaymaqla onun şərəf və ləyaqətini alçaltdıqlarını qeyd edib.
Yasamal Rayon Məhkəməsi MMC-nin hüquqi ünvanı Bakı şəhəri, Yasamal rayonu olsa da, xüsusi ittiham qaydasında şikayətdə göstərilənlərə əsasən təhqir və böhtan kimi səciyyələndirilən məlumatların barəsində şikayət verilən şəxslər tərəfindən “Tiktok” sosial şəbəkəsində yayımlandığını, həmin şəxslərin yaşayış yerlərinin Ağcabədi rayonu olduğunu nəzərə alıb materialın ərazi üzrə Ağcabədi Rayon Məhkəməsinə aid olması, lakin həmin məhkəmədə fəaliyyət göstərən bütün hakimlərə etirazın təmin edilməsi səbəbindən Şirvan Apellyasiya Məhkəməsi tərəfindən Laçın Rayon Məhkəməsinə göndərildiyinə görə məhz Laçın Rayon Məhkəməsində baxılmalı olması haqqında nəticəyə gəlib. Məhkəmənin hazırlıq iclasının qərarı ilə məhkəmə aidiyyəti məsələsinin həll edilməsi üçün materialı Bakı Apellyasiya Məhkəməsinə göndərib.
Daha sonra Bakı Apellyasiya Məhkəməsi tərəfindən işin aidiyyəti üzrə göndərilməsi məsələsinin həll edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə müraciət edilib.
Ali Məhkəmənin qərarına əsasən, xüsusi ittiham qaydasında şikayət üzrə materialın hazırlıq iclasında baxılması üçün Laçın Rayon Məhkəməsinə göndərilməsi qərara alınıb.
Ali Məhkəmənin əsaslandırması:
1.Laçın Rayon Məhkəməsi qanunvericiliyin müddəalarına əsaslanmadan, “Tiktok” sosial şəbəkəsində açılmış hesabı “***” MMC-nin (hüquqi şəxsin) sahib olduğu internet informasiya ehtiyatı kimi qiymətləndirib.
2. Laçın Rayon Məhkəməsi CM-in 147.1 və 148-ci maddələrinin dispozisiyalarında göstərilən “internet informasiya ehtiyatı” anlayışının düzgün hüquqi xarakteristikasının verilməsi üçün vacib olan normativ aktların müddəalarını nəzərdən keçirməyib, nəticədə MMC-yə aid, yəni məhz hüquqi şəxs olaraq MMC-nin sahib olduğu domen adının “Reyestr”də qeydə alınıb-alınmadığını müəyyən etmədən, adı “tiktok.com/@*******.az” işarələrindən təşkil olunaraq “Tiktok” sosial şəbəkəsində açılmış hesabı (MMC-nin adı ilə istifadəçi hesabının adı arasındakı zahiri oxşarlıqdan çıxış etməklə) hüquqi şəxsin (“***” MMC-nin) internet informasiya ehtiyatı kimi səciyyələndirib.
3. Eynilə Laçın Rayon Məhkəməsinin hazırlıq iclasının qərarında “***” MMC-nin və ya onun sahib olduğu hər hansı bir resursun – media subyekti və yaxud işçisinin – jurnalist olaraq qəbul edilməsinə əsas verən hallara da istinad olunmayıb.
4.Laçın Rayon Məhkəməsinin hazırlıq iclasının qərarında “***” MMC adlı hüquqi şəxsin və ya onun sahib olduğu hər hansı internet informasiya ehtiyatının media subyekti olaraq, MMC-nin işçisinin isə jurnalist qismində “Media Reyestri”ndə qeyd olunduğunu təsdiq edən məlumatlar göstərilməyib.
5. Məhkəmənin xüsusi ittiham qaydasında şikayətin ərazi aidiyyəti məsələsi üzrə nəticəyə gələrkən MMC-nin (hüquqi şəxsin) qeydiyyata alındığı hüquqi ünvanı əsas götürməsi və materialı yurisdiksiyası həmin ünvana şamil edilən Yasamal Rayon Məhkəməsinə göndərməsi əsassız olub.
6. Xüsusi ittiham qaydasında şikayətin ərazi üzrə aidiyyət məsələsi həll edilərkən məhkəmələrin hazırlıq iclasında malik olduqları məlumatlar əsas götürülməli və həmin mənbələrə əsasən bu məlumatların “Tiktok” sosial şəbəkəsində yayılması, bu internet informasiya ehtiyatının qeydiyyat yerinin Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda olması, barələrində xüsusi ittiham qaydasında şikayət verilən şəxslərin yaşayış yerinin isə Ağcabədi rayonu olması nəzərə alınmalı, eyni zamanda Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi Plenumunun 2014-cü il 21 fevral tarixli qərarının 12-ci bəndinin “Kütləvi informasiya vasitəsinin (internet informasiya ehtiyatının) hüquqi ünvanı məlum olmadıqda, yaxud da onlar xaricdə qeydiyyata alındıqda xüsusi ittiham qaydasında şikayətə təhqir və ya böhtan xarakterli məlumatları belə kütləvi informasiya vasitələrində (internet informasiya ehtiyatlarında) yaymış şəxsin Azərbaycan Respublikasında axırıncı yaşayış yeri üzrə fəaliyyət göstərən məhkəmə tərəfindən baxılır” müddəası rəhbər tutulmalı, müvafiq olaraq da xüsusi ittiham qaydasında şikayətin aid olduğu birinci instansiya məhkəməsi kimi Ağcabədi Rayon Məhkəməsi qəbul edilməlidir.
7. Lakin barələrində şikayət verilən şəxslərin CM-in 147.1, 147.2 və 148-ci maddələri ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmələrinə dair xüsusi ittiham qaydasında şikayətin ərazi üzrə Ağcabədi Rayon Məhkəməsinə aid olmasına baxmayaraq, Şirvan Apellyasiya Məhkəməsi hakiminin qərarı ilə Ağcabədi Rayon Məhkəməsində fəaliyyət göstərən hakimlərə edilmiş etirazlar təmin edilərək materiala baxmalı olan birinci instansiya məhkəməsi qismində Laçın Rayon Məhkəməsi müəyyən edildiyindən, müvafiq material hazırlıq iclasında baxılması üçün Laçın Rayon Məhkəməsinə göndərilməlidir.
Yüksek Mahkeme, TikTok’ta hakaret ve iftira atmakla suçlanan kişilerle ilgili karar verdi
Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi, tek bir mahkeme uygulamasını belirleyen bir karar daha aldı.
Olayların durumuna göre, bir kişi özel suç duyurusu yoluyla Ağcabedi Bölge Mahkemesine başvurarak, hakkında şikayette bulunulan kişilerin Ceza Kanunu’nun 147.2 (Ağır veya özellikle ağır bir suçla suçlayarak iftira) ve 148. (Hakaret) maddeleri uyarınca cezalandırılmasını istedi. Kişi şikayetinde, karşı tarafın TikTok sosyal ağında yayınlanan sosyal platformda kendisi hakkında hakaret ve iftira içerikli bilgiler yayarak onur ve haysiyetini aşağıladığını belirtti.
Yasamal Bölge Mahkemesi, şirketin yasal adresi Bakü şehri, Yasamal bölgesi olsa da, özel suç duyurusunda belirtilenlere göre, hakaret ve iftira olarak nitelendirilen bilgilerin hakkında şikayette bulunulan kişiler tarafından TikTok sosyal ağında yayınlandığını, bu kişilerin ikametgahlarının Ağcabedi bölgesi olduğunu dikkate alarak, materyalin bölgesel olarak Ağcabedi Bölge Mahkemesine ait olduğuna, ancak bu mahkemede görev yapan tüm hakimlere yapılan itirazın kabul edilmesi nedeniyle Şirvan İstinaf Mahkemesi tarafından Laçin Bölge Mahkemesine gönderildiğinden, Laçin Bölge Mahkemesinde görülmesi gerektiği sonucuna vardı. Mahkemenin hazırlık oturumunun kararıyla, mahkeme yetki meselesinin çözümü için materyali Bakü İstinaf Mahkemesine gönderdi.
Daha sonra Bakü İstinaf Mahkemesi tarafından işin yetkili makama gönderilmesi meselesinin çözümü için Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesine başvuruldu.
Yüksek Mahkemenin kararına göre, özel suç duyurusu üzerine materyalin hazırlık oturumunda incelenmesi için Laçin Bölge Mahkemesine gönderilmesine karar verildi.
Yüksek Mahkemenin gerekçesi:
1. Laçin Bölge Mahkemesi, mevzuat hükümlerine dayanmadan, TikTok sosyal ağında açılan hesabı “***” Limited Şirketi’nin (tüzel kişinin) sahip olduğu internet bilgi kaynağı olarak değerlendirdi.
2. Laçin Bölge Mahkemesi, Ceza Kanunu’nun 147.1 ve 148. maddelerinin hükümlerinde belirtilen “internet bilgi kaynağı” kavramının doğru hukuki karakteristiğinin verilmesi için gerekli olan normatif yasa hükümlerini gözden geçirmedi, sonuç olarak Limited Şirketi’ne ait, yani tüzel kişi olarak Limited Şirketi’nin sahip olduğu alan adının “Kayıt”ta kayıtlı olup olmadığını belirlemeden, adı “tiktok.com/@*******.az” işaretlerinden oluşan ve TikTok sosyal ağında açılan hesabı (Limited Şirketi’nin adı ile kullanıcı hesabının adı arasındaki görünür benzerlikten yola çıkarak) tüzel kişinin (“***” Limited Şirketi’nin) internet bilgi kaynağı olarak nitelendirdi.
3. Aynı şekilde Laçin Bölge Mahkemesi’nin hazırlık oturumunun kararında “***” Limited Şirketi’nin veya onun sahip olduğu herhangi bir kaynağın – medya öznesi veya çalışanının – gazeteci olarak kabul edilmesine dayanak teşkil eden durumlara da atıfta bulunulmadı.
4. Laçin Bölge Mahkemesi’nin hazırlık oturumunun kararında “***” Limited Şirketi adlı tüzel kişinin veya onun sahip olduğu herhangi bir internet bilgi kaynağının medya öznesi olarak, Limited Şirketi çalışanının ise gazeteci sıfatıyla “Medya Kayıt”ında kayıtlı olduğunu teyit eden bilgiler gösterilmedi.
5. Mahkemenin özel suç duyurusunun bölgesel yetki meselesi üzerine sonuca varırken, Limited Şirketi’nin (tüzel kişinin) kayıtlı olduğu yasal adresi esas alması ve materyali yetkisi bu adrese uygulanan Yasamal Bölge Mahkemesine göndermesi temelsizdi.
6. Özel suç duyurusunun bölgesel yetki meselesi çözülürken, mahkemelerin hazırlık oturumunda sahip oldukları bilgiler esas alınmalı ve bu kaynaklara göre bu bilgilerin TikTok sosyal ağında yayılması, bu internet bilgi kaynağının kayıt yerinin Azerbaycan Cumhuriyeti sınırları dışında olması, hakkında özel suç duyurusunda bulunulan kişilerin ikametgahının ise Ağcabedi bölgesi olması dikkate alınmalı, aynı zamanda Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi Genel Kurulu’nun 21 Şubat 2014 tarihli kararının 12. maddesinin “Kitle iletişim aracının (internet bilgi kaynağının) yasal adresi bilinmediğinde veya bunlar yurt dışında kayıtlı olduğunda, özel suç duyurusuna hakaret veya iftira niteliğindeki bilgileri bu tür kitle iletişim araçlarında (internet bilgi kaynaklarında) yayan kişinin Azerbaycan Cumhuriyeti’ndeki son ikametgahı üzerinden faaliyet gösteren mahkeme tarafından bakılır” hükmü rehber tutulmalı, uygun olarak da özel suç duyurusunun ait olduğu birinci derece mahkemesi olarak Ağcabedi Bölge Mahkemesi kabul edilmelidir.
7. Ancak hakkında şikayette bulunulan kişilerin Ceza Kanunu’nun 147.1, 147.2 ve 148. maddeleri uyarınca cezalandırılmalarına dair özel suç duyurusunun bölgesel olarak Ağcabedi Bölge Mahkemesine ait olmasına rağmen, Şirvan İstinaf Mahkemesi hakiminin kararıyla Ağcabedi Bölge Mahkemesinde görev yapan hakimlere yapılan itirazlar kabul edilerek materyale bakması gereken birinci derece mahkemesi olarak Laçin Bölge Mahkemesi belirlendiğinden, ilgili materyal hazırlık oturumunda incelenmesi için Laçin Bölge Mahkemesine gönderilmelidir.