Əmlakın qeydiyyatına dair yeni prosedur müəyyənləşir.
Layihəyə əsasən, hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması üçün təqdim edilən sənədlərlə torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) dövlət torpaq kadastrında saxlanılan məlumatlara uyğun gəlmədikdə qeydiyyat orqanının vəzifəli şəxsləri tərəfindən 15 iş günü müddətində yerquruluşu sənədlərinin təhlili yolu ilə araşdırma aparılacaq. Araşdırmanın nəticəsinə əsasən təqdim edilən sənədlərdə göstərilən məlumatların doğruluğu təsdiq edildikdə, əmlak üzərində hüquqlar dövlət qeydiyyatına alınacaq və dövlət torpaq kadastrında müvafiq düzəlişlər ediləcək.
Qeyd edilib ki, praktikada hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması üçün təqdim edilən sənədlərdə göstərilən torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) ilə dövlət torpaq kadastrında saxlanılan məlumatlar (müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunmuş kateqoriya) arasında uyğunsuzluq hallarına rast gəlinir. Bu məsələ ilə bağlı qanunvericilikdə dəqiq tənzimləmə olmadığından qeydiyyat orqanlarının hüquqların qeydiyyatından imtina barədə qərarlarından məhkəmələrə müraciət edilirdi. Bu isə çoxsaylı məhkəmə mübahisələrinin yaranmasına və eyni zamanda fərli məhkəmə qərarlarının qəbuluna səbəb olurdu. Məsələnin aktuallığını nəzərə alaraq və vahid məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması məqsədilə Konstitusiya Məhkəməsi yuxarıda qeyd olunan hüquqi mövqeləri müəyyən etsə də, bu sahədə yaranan məsələlərin qanunvericilik qaydasında tənzimlənməsinə zərurət vardır. Qeyd olunanları nəzərə alaraq, müvafiq qanun layihəsi təqdim olunmuşdur. Qanun layihəsi aşağıdakıları nəzərdə tutur:
– qeydiyyat üçün təqdim olunan sənəddəki torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) ilə kadastr məlumatı arasında uyğunsuzluq aşkar edildikdə qeydiyyat orqanının vəzifəli şəxsləri tərəfindən 15 iş günü müddətində yerquruluşu sənədlərinin təhlili yolu ilə araşdırmanın aparılması. Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür araşdırmanın aparılmasının qanunvericilikdə təsbit olunmaması səbəbindən məsələ tam araşdırılmır, bəzən qeyri-müəyyən qalırdı. Eyni zamanda belə araşdırmanın aparılması qeydiyyat orqanının mülahizəsindən asılı olurdu;
Aparılan araşdırmanın nəticəsinə əsasən aşağıdakı tədbirlər görüləcək:
– təqdim edilən sənədlərdə göstərilən məlumatların doğruluğu təsdiq edildikdə, əmlak üzərində hüquqlar dövlət qeydiyyatına alınır və dövlət torpaq kadastrında müvafiq düzəlişlər edilir;
– təqdim edilən sənədlərdə göstərilən məlumatların yanlış olduğu təsdiq edildikdə isə hüquqların dövlət qeydiyyatına alınmasından imtina edilə bilər.
Beləliklə, qanun layihəsi qeydiyyat üçün təqdim olunan sənəddəki torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) ilə kadastr məlumatı arasında uyğunsuzluq aşkar edildikdə müvafiq araşdırmanın aparılmasının, araşdırma nəticəsində uyğunsuzluq təsdiq edildikdə isə torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatından imtina edilə bilməsinin hüquqi əsaslarını təsbit edir.
Mülkiyetin tescili için yeni bir prosedür belirleniyor.
Projeye göre, hakların devlet tescili için sunulan belgelerle arazinin kategorisi (amaçlı kullanım amacı) devlet toprak kadastrosunda tutulan bilgilerle uyuşmadığında, kayıt organının yetkilileri tarafından 15 iş günü içinde arazi düzenleme belgelerinin analizi yoluyla inceleme yapılacaktır. İnceleme sonucuna göre, sunulan belgelerde belirtilen bilgilerin doğruluğu teyit edildiğinde, mülk üzerindeki haklar devlet tesciline alınacak ve devlet toprak kadastrosunda gerekli düzeltmeler yapılacaktır.
Uygulamada, hakların devlet tescili için sunulan belgelerde belirtilen arazinin kategorisi (amaçlı kullanım amacı) ile devlet toprak kadastrosunda tutulan bilgiler (ilgili yürütme organı tarafından belirlenen kategori) arasında uyuşmazlık durumlarına rastlandığı belirtilmiştir. Bu konuyla ilgili olarak mevzuatta kesin bir düzenleme bulunmadığından, kayıt organlarının hakların tescilinden reddedilmesi kararlarına karşı mahkemelere başvurulmaktaydı. Bu da çok sayıda mahkeme anlaşmazlığının ortaya çıkmasına ve aynı zamanda farklı mahkeme kararlarının alınmasına neden oluyordu. Konunun güncelliği dikkate alınarak ve tek bir mahkeme uygulamasının oluşturulması amacıyla Anayasa Mahkemesi yukarıda belirtilen hukuki görüşleri belirlemiş olsa da, bu alanda ortaya çıkan sorunların yasal düzenlemeyle düzenlenmesine ihtiyaç vardır. Belirtilenler dikkate alınarak, ilgili yasa tasarısı sunulmuştur. Yasa tasarısı aşağıdakileri öngörmektedir:
– Kayıt için sunulan belgedeki arazinin kategorisi (amaçlı kullanım amacı) ile kadastro bilgisi arasında uyuşmazlık tespit edildiğinde, kayıt organının yetkilileri tarafından 15 iş günü içinde arazi düzenleme belgelerinin analizi yoluyla inceleme yapılması. Bu tür bir incelemenin yapılmasının mevzuatta sabitlenmemesi nedeniyle konunun tam olarak araştırılmadığı, bazen belirsiz kaldığı belirtilmelidir. Aynı zamanda böyle bir incelemenin yapılması kayıt organının takdirine bağlı olmaktaydı;
Yapılan incelemenin sonucuna göre aşağıdaki önlemler alınacaktır:
– Sunulan belgelerde belirtilen bilgilerin doğruluğu teyit edildiğinde, mülk üzerindeki haklar devlet tesciline alınır ve devlet toprak kadastrosunda gerekli düzeltmeler yapılır;
– Sunulan belgelerde belirtilen bilgilerin yanlış olduğu teyit edildiğinde ise hakların devlet tescilinden reddedilebilir.
Sonuç olarak, yasa tasarısı kayıt için sunulan belgedeki arazinin kategorisi (amaçlı kullanım amacı) ile kadastro bilgisi arasında uyuşmazlık tespit edildiğinde ilgili incelemenin yapılmasının, inceleme sonucunda uyuşmazlık teyit edildiğinde ise toprak üzerindeki hakların devlet tescilinden reddedilebilmesinin hukuki esaslarını sabitlemektedir.