Dünən İstanbulda keçirilən Rusiya-Ukrayna danışıqlarının əsas gündəmini əsir və meyit mübadiləsi, itkin düşmüş uşaqların taleyi və siyasi məhbuslarla bağlı məsələlər təşkil etsə də, fundamental ziddiyyətlər yenə də əsas rol oynadı.
Rusiya tərəfi görüşü humanitar təşəbbüs kimi təqdim etməyə çalışsa da, Ukrayna nümayəndələri bunu formal xarakterli və nəticəsiz adlandırdılar. Moskva Krım, Donetsk, Luqansk, Xerson və Zaporojye bölgələrinin Rusiya ərazisi kimi tanınmasını, Kiyevin NATO-dan imtina etməsini və neytral statusa keçməsini bir daha tələb etdi. Bu şərtlər isə sirr deyil ki, Ukraynanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü ilə açıq şəkildə ziddiyyət təşkil edir.
Görüş, ümumilikdə, diplomatik prosesin davam etdiyini göstərsə də, sülhə gedən yolda hələ ki, ciddi irəliləyiş olmadığını ortaya qoydu.
Ukraynalı siyasi ekspert Valeriy Dımov APA-ya açıqlamasında qeyd edib ki, İstanbulda keçirilən son Rusiya-Ukrayna görüşü real danışıqlardan uzaq, formal xarakter daşıyıb, əvvəldən də ciddi nəticə gözlənilmirdi.
Onun sözlərinə görə, Rusiya tərəfi hələ də konstruktiv mövqe sərgiləmir və terrorçu yanaşma ilə “əsirlərlə ticarəti” “mübadilə” adı ilə təqdim edir.
Rusiyanın Xəzər Strateji Tədqiqatlar İnstitutunun Baş direktoru İqor Korotçenko isə APA-ya açıqlamasında İstanbulda keçirilən Rusiya-Ukrayna görüşünu münaqişənin həlli yolunda atılan müsbət addım kimi dəyərləndirib.
O, Rusiya tərəfinin 6 min ukraynalı hərbçinin qalıqlarını təhvil verməyə və siyasi məhbusların azad olunmasına hazır olduğunu bildirib:
Rusiya tərəfinin irəli sürdüyü şərtlər Ukraynanın beynəlxalq hüquqla tanınan suverenliyi və ərazi bütövlüyü prinsipləri ilə kəskin ziddiyyət təşkil edir. Moskvanın Krım və digər işğal olunmuş ərazilərin Rusiya Federasiyasının tərkib hissəsi kimi tanınması, Ukraynanın NATO-ya üzvlükdən imtina etməsi və neytral status qəbul etməsi kimi tələbləri Kiyevin dövlət müstəqilliyinə və qərarvermə suverenliyinə birbaşa müdaxilə kimi qiymətləndirilir.
Ukraynalı ekspert Dımov da hesab edir ki, Rusiya tərəfinin irəli sürdüyü şərtlər Ukraynanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü ilə ciddi ziddiyyət təşkil edir:
Rusiyalı şərhçi Karotçenkonun sözlərinə görə, Rusiya təqdim etdiyi memorandumda Ukraynanın neytral statusda qalmasını, NATO-ya üzvlükdən imtina etməsini və Krım da daxil olmaqla dörd regionun Rusiya ərazisi kimi tanınmasını tələb edir. Rusiyanı tələblərində haqlı sayan ekspert bildirib ki, Moskva tərəfindən irəli sürülən memorandum həm siyasi, həm də hərbi şərtləri əhatə edir:
Oğurlanmış uşaqlarla bağlı İstanbul görüşündə konkret mexanizmlərin müzakirə olunması, bu məsələ üzrə əldə olunan razılıqlar danışıqların mühüm elementlərindən sayılır.
Ukraynalı politoloq Dımovun fikrincə, İstanbul görüşü ukraynalı uşaqların geri qaytarılması baxımından mühüm, lakin məhdud nəticə verdi:
Məsələyə dair fikir bildirən rusiyalı ekspert Korotçenko isə hesab edir ki, Ukrayna uşaqların itkin düşməsi məsələsini siyasiləşdirir:
Dün İstanbul’da gerçekleşen Rusya-Ukrayna görüşmelerinin ana gündemini esir ve cenaze değişimi, kayıp çocukların akıbeti ve siyasi tutuklularla ilgili konular oluştursa da, temel zıtlıklar yine de başrolü oynadı.
Rusya tarafı görüşmeyi insani bir girişim olarak sunmaya çalışsa da, Ukrayna temsilcileri bunu formal nitelikli ve sonuçsuz olarak adlandırdılar. Moskova, Kırım, Donetsk, Lugansk, Herson ve Zaporojye bölgelerinin Rusya toprağı olarak tanınmasını, Kiev’in NATO’dan vazgeçmesini ve tarafsız statüye geçmesini bir kez daha talep etti. Bu şartlar ise sır değil ki, Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğü ile açıkça çelişiyor.
Görüş, genel olarak, diplomatik sürecin devam ettiğini gösterse de, barışa giden yolda henüz ciddi bir ilerleme olmadığını ortaya koydu.
Ukraynalı siyasi uzman Valeriy Dımov APA’ya yaptığı açıklamada, İstanbul’da gerçekleşen son Rusya-Ukrayna görüşmesinin gerçek müzakerelerden uzak, formal nitelik taşıdığını, başından da ciddi bir sonuç beklenmediğini kaydetti.
Ona göre, Rusya tarafı hala yapıcı bir tutum sergilemiyor ve terörist bir yaklaşımla “esirlerle ticareti” “değişim” adı altında sunuyor.
Rusya’nın Hazar Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Genel Müdürü İqor Korotçenko ise APA’ya yaptığı açıklamada İstanbul’da gerçekleşen Rusya-Ukrayna görüşmesini, çatışmanın çözümü yolunda atılan olumlu bir adım olarak değerlendirdi.
O, Rusya tarafının 6 bin Ukraynalı askerin kalıntılarını teslim etmeye ve siyasi tutukluların serbest bırakılmasına hazır olduğunu bildirdi:
Rusya tarafının ileri sürdüğü şartlar, Ukrayna’nın uluslararası hukukla tanınan egemenliği ve toprak bütünlüğü prensipleri ile keskin bir şekilde çelişiyor. Moskova’nın Kırım ve diğer işgal edilmiş bölgelerin Rusya Federasyonu’nun bir parçası olarak tanınması, Ukrayna’nın NATO’ya üyelikten vazgeçmesi ve tarafsız statü kabul etmesi gibi talepleri, Kiev’in devlet bağımsızlığına ve karar verme egemenliğine doğrudan müdahale olarak değerlendiriliyor.
Ukraynalı uzman Dımov da, Rusya tarafının ileri sürdüğü şartların Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğü ile ciddi bir şekilde çeliştiğini düşünüyor:
Rus yorumcu Karotçenko’nun sözlerine göre, Rusya sunduğu memorandumda Ukrayna’nın tarafsız statüde kalmasını, NATO’ya üyelikten vazgeçmesini ve Kırım da dahil olmak üzere dört bölgenin Rusya toprağı olarak tanınmasını talep ediyor. Rusya’yı taleplerinde haklı bulan uzman, Moskova tarafından ileri sürülen memorandumun hem siyasi, hem de askeri şartları kapsadığını belirtti:
Kaçırılmış çocuklarla ilgili İstanbul görüşmesinde somut mekanizmaların müzakere edilmesi, bu konuda elde edilen anlaşmalar görüşmelerin önemli unsurlarından sayılıyor.
Ukraynalı siyaset bilimci Dımov’a göre, İstanbul görüşmesi Ukraynalı çocukların geri getirilmesi açısından önemli, ancak sınırlı bir sonuç verdi:
Konuya dair fikir bildiren Rus uzman Korotçenko ise, Ukrayna’nın çocukların kaybolması meselesini siyasallaştırdığını düşünüyor: